تجارت خانگی
چکیده
مبحث تجارت خانوادگی با توجه به نقشی که خانواده در رشد وشکوفایی آینده فرزندان و همچنین ایجاد شغل و کار در اجتماع می کنند در دوران اقتصاد سوم از مباحث علمی و روز دنیای اقتصاد وسیاست جهانی است. برای شروع موفق و گسترش یابنده تجارت خانوادگی ، کار آفرینی خانوادگی می تواند بستر مناسبی فرا روی افراد جامعه قرار دهد. بحث کارآفرینی به طور اعم و کار آفرینی خانوادگی به صورت خاص در جهان شتابان امروز تا حدی رو به گسترش و پیچیدگی نهاده است که تحت عنوان مهندسی کار آفرینی در دانشگاهها از آن یاد می شود.در مقاله ذیل سعی شده است مبحث کار آفرینی خانوادگی که می تواند نقش عمده‌ای نسبت به سایر زمینه های تجارت خانوادگی در کشور ما داشته باشد بحث شود. در پایان هم با توجه به نقش زنان در خانواده و پتانسیل بالای کارآفرینی آنان که کمتر مورد عنایت جامعه سنتی ما قرار گرفته و مشکلات کار آفرینی زنان در جامعه و خانواده ملاحظاتی آورده شده است
. امروزه کسب و کارهای خانگی از بخش‌های حیاتی و ضروری فعالیتهای اقتصادی کشورهای پیشرفته محسوب می‌شوند. کسب و کار خانگی از نظر ایجاد شغل ، نوآوری در عرضه محصول یا خدمات، موجب تنوع و دگرگونی زیادی در اجتماع و اقتصاد هر کشور می‌شوند. همچنین برای جوانان، کسب و کارهای خانگی، نقطه شروع مناسبی برای راه اندازی کسب و کار شخصی است، زیرا راه اندازی آن در مقایسه با دیگر انواع کسب و کار ساده و آسان است.کسب و کارهای خانگی در ایران نیز سابقه دیرینه‌ای دارند. بسیاری از صنایع دستی که امروزه هم وجود دارند، در منازل و محل سکونت افراد تولید می‌شده اند. به‌طور کلی کسب و کار خانگی پدیده جدیدی نیست، بلکه در نتیجه تغییرات و تحولاتی که در فعالیتهای اقتصادی - اجتماعی امروز به وجود آمده به آن توجه بیشتری شده است و این نوع کسب و کارها روز به روز گسترش و توسعه می‌یابند.
«کارآفرینی» بحثی که این روزها بیش از همیشه و بیش از همه چیز در مورد آن صحبت می‌شود، فرآیند یا مفهومی است که در طی آن فرد کارآفرین با ایده‌های نو و خلاق و شناسایی فرصتهای جدید، با بسیج منابع به ایجاد کسب و شرکتهای نو، سازمان‌های جدید و نوآور رشد یابنده مبادرت می‌ورزد.این امر توأم با پذیرش خطرات است، ولی اغلب منجر به معرفی محصول یا ارائه خدمت به جامعه می‌شود. بنابراین «کارآفرینان» عوامل تغییر هستند که گاهی موجب پیشرفت‌های حیرت‌انگیز نیز شده‌اند. انگیزه‌های مختلفی در کارآفرین شدن مؤثر هستند که از جمله آنها نیاز به موفقیت، نیاز به کسب درآمد و ثروت، نیاز به داشتن شهرت، و مهم‌تر از همه نیازمندی به احساس مفید بودن و استقلال طلبی را می‌توان نام برد.شرایط و مشخصات شخصی و اجتماعی و یا حتی نیازهای جامعه باعث می‌شود که ابتکارات و خلاقیتهای نوینی شکل بگیرد و شروع هرکاری با سرمایه‌ای اندک و یا زیاد شروع شود.
«چگونگی ارزش مورد انتظار» (expected value) هم مفهومی کلیدی در کارآفرینی است و یکی از سؤالات مهم در این خصوص این است که چه کنیم که نسل جوان، کارآفرین شوند؟
شاید بتوان مؤلفه‌های ارزشهای مورد انتظار نسل جوان را دست‌کاری کرد تا به جایی برسیم که ارزش مورد انتظار را به سوی کاری مولد سوق داده و به طریقی برهم بزنیم که فرد به سوی کار مولد و ارزشمند رهنمود شود و مؤلفه‌هایی که اشخاص را از مسیر کارآفرینی جدا می‌کنند، شناسایی شوند.به طور کلی از اوایل قرن بیست و یکم با طیف و پدیده جدیدی در کشورهای در حال توسعه با عنوان «مشارکت اقتصادی زنان در جامعه اقتصادی کشور» مواجه شدیم.اغلب اوقات، زنان فرصتهای کاری کمتری دارند و با حقوق و دستمزد کمتری مشغول به کار می‌شوند. قوانین حقوقی ناظر بر خانواده، زمینه‌های مثبت و منفی فراوانی دارند و با وجود اینکه هیچ‌گونه منعی برای کار زنان در جامعه موجود نیست، اما برخی از قوانین، خود نقص شده و برخی از آنها نیز حمایت زنان را در پی دارند؛ که از آن جمله می‌توان به موضوع ماده 1106 مربوط به نفقه زنان و ماده 1117 موضوع منع کار زنان در صورت عدم رضایت شوهر اشاره کرد.این در حالی است که ماده 5 مصوبه 1371 شورای عالی انقلاب به منظور افزایش مرخصی زایمان زنان و قانون اشتغال نیمه وقت زنان نیز کمکی به استفاده از حقوق مساوی آنها نکرده و بدیهی است زمینه‌سازی در خصوص راه اندازی فعالیت زنان، مستلزم بررسی مشکلات و رفع موانع خواهد بود.بر این اساس، رسیدگی به وضعیت تدارکات و تجهیزات اولیه شروع کار و سنجیدن شرایط موفقیت در کسب و کار و سرمایه‌گذاری بر روی شخص کارآفرین (کسب مهارت و تجربه)، پیش نیاز و زمینه‌ساز سازماندهی و کارآفرینی است و قطعا انتظار واقع‌گرایانه از آنچه به عنوان «نقشه راه» مطرح می‌شود، شروع کار و دسترسی به موفقیت را آشکار‌تر می‌کند.حتی در شرایطی که به نظر می‌رسد شروع کار نیاز به تجربه قبلی نداشته باشد، باز هم «آشنایی با زمینه کار مربوطه» رسیدن به هدف را آسان‌تر و اخذ نتیجه را ارزشمندتر می‌کند.در این مبحث که نگاهی به معرفی کسب و کارهای خانگی می‌کنیم، شاید در شروع، «کم ارزشی میزان درآمد» به نظر بزرگ جلوه کند، اما باید این مهم را در نظر داشت که چنین کسب و کارهایی مزایایی را دربر دارد که امکان بهره‌وری و رشد اقتصادی را در خانواده آسان‌تر می‌کند، یعنی بدون اجاره کردن محل، دفتر کار، مغازه، فروشگاه و بدون ثبت شرکت و مؤسسه، بدون ترک منزل و توانایی اداره کار در خانه می‌توان کاری را شروع و کسب درآمد کرد.امروزه با پیشرفت‌های زیادی که در زمینه علوم رایانه و دیگر وسایل ارتباطی به وجود آمده، محیط خانه محل مناسب و کاراتری برای کسب و کار شده است. اگرچه تمامی مشاغل قابل راه‌اندازی در منزل نیستند، اما انواع بسیاری از مشاغل را می‌توان از منزل هدایت و راه اندازی کرد و بخشی از درآمدها نیز معاف از مالیات می‌شوند. تقسیم‌بندی و انتخاب کسب و کار در منزل با روحیه افراد متفاوت است.گام اول اینکه باید بازار داخلی و کسب و کار انتخابی را به درستی شناسایی کرد. برای شروع هرکاری باید برنامه کار و به عبارتی طرح کسب و کار را نوشت (plan business) این روش در حالی گسترش یافته است که برای هر نوع کسب و کاری باید در شروع کار، طرح مقدماتی و برنامه‌ریزی کاری داشت.شاید در شروع نیازی به نوشتن طرح و برنامه احساس نشود و شاید چون بیشتر اوقات «سرمایه‌گذاری شخصی» و یا «خانوادگی» است، توجیه شفاهی طرح مورد تأیید قرار گیرد، اما زمانی‌که کار پیشرفت کرد و یا برای دریافت وام و یا رشد فعالیت به صورت جدی‌تر کار را تعقیب می‌کنیم، احساس وجود و لزوم طرح کسب و کار احساس می‌شود.گاهی اوقات احساس می‌شود که انتخاب نوع کسب و کار نیز بستگی به جنسیت افراد دارد. برخی از انواع مشاغل شاید در قدیم مناسب انتخاب شغل و فعالیت جهت زنان نبود و صرفاً به وسیله مردان انجام می‌شد و بالعکس کارهایی از جمله نظافت فضاهای خصوصی از جمله استخرهای منازل، باغبانی و ... از انواع کارهایی است که اجرای آن توسط زنان غیرمعمول به نظر می‌رسد، اما نوعی از کارها مشابه نگهداری کودکان، کارهای دستی که نیاز به سلیقه زنانه دارد، از عهده زنان بر می‌آید.در برخی از مشاغل نیز جنسیت تأثیری ندارد، مشابه بازاریابی تلفنی، آشپزی، سرویس‌های خدماتی (تایپ، ترجمه، تدریس خصوصی)، اما در این نوع کارها ابزار مناسب، تجربه و تحصیل به طور مثال (در بخش ترجمه و تدریس) و همچنین نحوه اطلاع از چگونگی امنیت کاری و سلامت کار و همچنین پشتکار در جهت اخذ نتیجه مطلوب و از موارد مهم آن روشهای مختلفی برای معرفی خدمات قابل ارائه نیز موجود است
مقدمه
بنابر تعریف واژه نامه وبستر: «کار آفرین کسی است که متعهد می‌شود مخاطره های یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی، اداره وتقبل کند».در هرصورت آنچه تحت عنوان کار آفرینی آورده شده موضوع بسیار مهم و مورد توجه جوامع امروزی است. چنانچه ازاین دوره تحت عنوان «عصر طلایی کارآفرینان» یاد می‌شود. به عبارتی فرآیند خلق هرنوع پدیده جدید با ارزش همراه با خطر پذیریهای مالی، روانی و اجتماعی برای رسیدن به نتایج مطلوب و پاداش دهنده، رضایت خاطر و استقلال مالی را می‌توان تعریف جدید کار آفرینی دانست.در اقتصاد آمریکا از سال 1995، 500 شرکت بیش از 5 میلیون کار را از دست داده اند ولی بیش از 34 میلیون کار جدید ایجاد شده است. در سال 1996 شرکتهای کوچک یا غزالها ( "Gazelles"بنابه تعریف دیوید بیریچ شرکتهایی با حداقل100 هزار دلار سرمایه وسود 20 درصد سالیانه که به‌مدت پنج سال امتداد داشته باشند) باعث ایجاد 94 درصد از تولید کار خالص بوده اند و کمتر از یک سوم این غزالها در فناوری بالا، شرکت داشته اند. تجارتهای کوچک 52 درصد از نیروی کار خصوصی را به خدمت گرفته اند و 47 درصد فروش و 51 درصد تولید ناخالص ملی را در بخش خصوصی بر عهده داشته اند.کار آفرینی به عنوان یک پدیده نوین در اقتصاد نقش موثری را در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشورها یافته است. کارآفرینی در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار امروزه دارای نقش کلیدی است. به عبارت دیگر در یک اقتصاد پویا ، ایده‌ها، محصولات ، و خدمات همواره در حال تغییر هستند و در این میان کارآفرین است که الگویی برای مقابله و سازگاری با شرایط جدید را به ارمغان می آورد.از این رو در یک گسترده وسیع تمام عناصر فعال در صحنه اقتصاد (مصرف کنندگان ، تولید کنندگان ، سرمایه گذاران) باید به کارآفرینی بپردازند و به سهم خود کارآفرین باشند.آنچه دراین رابطه اهمیت دارد این است که باوجود اهمیت روزافزون این پدیده و نقش فزاینده آن در اقتصاد جهانی کمتر به این موضوع پرداخته می‌شود. وضعیت اقتصادی کشور و ترکیب جمعیتی امروزه بیش از پیش مارا نیازمند یافتن زمینه های پیشرو در صحنه اقتصادی می کند و در این راستا ضرورت داشتن مدل ، الگوها و راهکارهای مناسب جهت آموزش ، تربیت و استفاده بهینه از نیروی فعال و کارآفرین بیشترمی‌شود.
تعاریف و مفاهیم کسب و کار خانگی
- فعالیت اقتصادی خانگی) ( Home Business: به آن گروه از فعالیتهای اقتصادی اتلاق می‌گردد که امرار معاش خانواده از طریق یکسری فعالیتهای اقتصادی در فضای موجود زندگی تأمین گردد.
- تجارت خانگی ( Home-based Business ): هرگونه جابجایی و تحویل کالا و خدمات به دست مصرف‌کننده و تا درب منازل متقاضیان بدون توجه به محل تولید کالا یا خدمات، تجارت خانگی نامیده می‌شود. از مهمترین محاسن تجارت خانگی، کاهش هزینه‌های خرید همچون ترافیک و صرفه‌جویی در وقت و انرژی جسمی و روحی، حذف واسطه‌های غیرضروری و در نتیجه تقسیم ارزش افزوده کالاها بین تولیدکننده اصلی، مصرف‌کننده اصلی و شبکه توزیع است.
- کارآفرینی خانگی ( Home-based Entrepreneurship ): تبدیل یک ایده به فعالیت اقتصادی با استفاده از سرمایه انسانی (HC) ، امکانات فیزیکی و فضای کاری موجود در خانه، کارآفرینی خانگی نامیده می‌شود. با توجه به اینکه زمان و هزینه‌های تبدیل ایده به محصول در فضای خانه با استفاده از منابع موجود به حداقل کاهش می‌یابد، ضریب خطرپذیری و شکست فعالیتهای کارآفرینانه در منازل کاهش یافته و بسترسازی مناسبی برای فعالیتهای بعدی فراهم می‌گردد.
- کارگاه‌های خانوادگی ( Family Workshop ): وقتی میزان گردش مالی و نقدینگی یک کسب و کار خانگی به علت موفقیت در فعالیتهای اولیه اقتصادی در منزل از حد ظرفیت و کشش فضای خانگی فراتر رود، فضای فعالیتهای اقتصادی از منزل به کارگاه‌های کوچک در شهرک‌های صنعتی یا سایر جاها منتقل می‌گردد. چنین کارگاه‌هایی که تمامی کارکنان آن اعضاء خانواده و بستگان درجه یک فامیل محسوب می‌شوند کارگاه‌های خانوادگی نامیده می‌شوند.
- کسب و کار روستایی ( Rural Business ): کسب و کارهای روستایی نیز امروزه به عنوان یکی از فعالیتهای محوری در راستای توسعه متوازن مناطق روستایی، کاهش نرخ بیکاری در مناطق غیرشهری و معکوس‌سازی جریان مهاجرت داخلی از کلان شهرها به شهرهای کوچک و مناطق روستایی در کانون توجه سیاستهای کلان اقتصادی دولتها، هم در کشورهای توسعه یافته، هم در کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است.
امروزه در آمریکا هم اکنون بیش از 43 میلیون نفر بصورت پاره وقت و حدود 13 میلیون نفر بصورت تمام وقت از طریق کسب و کارهای خانگی امرار معاش می‌کنند که روی هم رفته حدود 20 درصد کل شاغلین این کشور را تشکیل می‌دهند. کشور پهناور چین با هدف تصرف بازار تجارت جهانی مدل کسب و کارهای خانگی را که از جمله موفق‌ترین مدلهای تولیدی برای کاهش هزینه‌های تولید و سایر هزینه‌های سربار بشمار می‌رود، سرلوحه برنامه توسعه اقتصادی کشور قرار داده است.
تایوان با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین آموزشهای مهارتی خصوصاً آموزشهای از راه دور ، همچنین اتخاذ سیاستهای حمایتی و تشویقی در رابطه با توسعه کسب و کارهای خانگی، توانسته است گامهای بسیار ارزشمندی در این زمینه بردارد. تایوان با اصلاح سیاستهای مالیاتی، تعرفه‌های گمرکی، قوانین حقوقی، رفع محدودیتهای بازرگانی و صادراتی توانسته است بسترهای لازم را در ارتباط با ایجاد و توسعه کسب و کارهای خانگی در یک دهه اخیر فراهم سازد. این کشور با ایجاد پایگاههای اطلاع‌رسانی و تبلیغات گسترده در سطح بین‌المللی، موقعیت ممتازی را در ارتباط با بازارهای خارجی و بازارشناسی برای شاغلین کسب و کارهای خانگی فراهم نموده است.
در کشور آلمان سابقه کسب و کارهای خانگی از طریق همکاری افراد واسطه با کارفرمایان تولیدی به قرن چهاردهم میلادی برمی‌گردد.
دلایل عمده برای توسعه کسب وکار خانگی درایران
1- تحصیلات بالای نیروی کار و نرخ بیکاری 6/15 درصدی دانش‌آموختگان دانشگاهی
2- نرخ بالای بیکاری جوانان ( %28 در ابتدای برنامه چهارم )
3- نرخ بالای بیکاری زنان ( 8/19 درصدی در سال ابتدای برنامه چهارم )
4- نرخ بالای بیکاری مناطق روستایی ( 3/14 درصدی در سال ابتدای برنامه چهارم )
5- ضرورت جلوگیری از به هدر رفتن سرمایه انسانی و استعدادهای خانمها در راستای کمک به افزایش چشمگیر تولید ناخالص داخلی ( GDP )
6- هزینه‌های بسیار سنگین اجاره یا خرید مراکز کسب و کار خصوصاً در کلانشهرها.
7- توجه و علاقه خاص زنان ایرانی به مسائل تربیتی و فرهنگی فرزندان
8- علاقه ویژه خانمها برای بروز خلاقیتهای خود در عرصه خدمت به جامعه از طریق انجام کسب و کارهای اقتصادی
9- علاقه کم رنگ مردان به کارکردن همسرانشان در فضای بیرون از منزل
10- علاقه‌مندی زنان به کسب استقلال مالی و اقتصادی
11- کاهش چشمگیر هزینه‌های تولید و سربار در فعالیتهای اقتصادی مرتبط با کسب و کارهای خانگی
نمودار کسب و کارهای خانگی با ساختار متمرکز
گروه مشاغل کشاورزی، صنایع روستایی و صنایع تبدیلی خرد:
یکی از مهمترین توانهای ایجاد شده در کشور برای توسعه کارآفرینی، حوزه کشاورزی و محیط زیست است. در این حوزه مشاغلی بشرح ذیل ضمن بکارگیری فنّّاوریهای جدید با رویکردها و بازارهای جدید می‌توان فرصتهای قابل توجهی در عرصه کارآفرینی خلق نمود و تا حد قابل توجهی به تولید ناخالص ملی و توسعه اقتصاد کشور کمک نمود.
- پرورش کرم خاکی و تولید ورمی‌کمپوست و صنایع جانبی
- تولید محصولات ارگانیک در همه زمینه‌ها
- تولید گیاهان دارویی به روش کاملاً ارگانیک با هدف استحصال بیشترین مواد موثره
- تولید و پرورش جوانه‌های خوراکی
- تولید پودر کرم خاکی جهت تهیه تغذیه تکمیلی آبزیان و ماکیان
قابلیتهای پیاده سازی کسب و کارهای خانگی:
ظرفیتهای پیاده سازی کسب و کارهای خانگی به 5 عامل بستگی دارد:
1- مقیاس تولید
2- وضعیت و ساختار فناوری مورد نیاز
3- سطح تخصصی مورد نیاز
4- تهیه مواد اولیه مورد نیاز
5- بازارشناسی و بازاریابی
عمده‌ترین مزیتهای نسبی کسب و کار خانگی:
1- صرفه‌جویی ناشی از حذف خرید یا اجاره محل کار
2- صرفه‌جویی ناشی از حذف هزینه‌های رفت و آمد به محل کار
3- صرفه‌جویی ناشی از حذف هزینه‌های اضافی انرژی و نیروی کار
4- صرفه‌جویی ناشی از حذف هزینه‌های انبارداری
5- صرفه‌جویی ناشی از حذف و یا کاهش چشمگیر هزینه‌های مالیاتی
6- صرفه‌جویی ناشی از کاهش چشمگیر هزینه‌های سربار
7- انعطاف‌پذیری و شناور بودن زمان کار
8- صرفه‌جوئیهای ارزشمند در وقت
9- کاهش چشمگیر قیمت تمام شده محصول خانگی
10- تبدیل شاغلین مزدبگیر به خویش کارفرمایان جدید
11- مشارکت فعال و موثر زنان در افزایش تولید ناخالص داخلی (GDP )
12- ساختار ساده و زودبازده کسب و کارهای خانگی
13- بهره‌وری بالای نیروی کار و سرمایه در کسب و کارهای خانگی
14- سرمایه ثابت مورد نیاز بسیار کم
|
? خانواده و کارآفرینی
صفحه1 |